‘Vua hàng hiệu’ Johnathan Hạnh Nguyễn: 'Năm nào tôi cũng phải là người xông đất'
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.Nghề lạ: 'Bún sông' là gì mà nhiều người đeo chì ngụp lặn dưới đáy sông để mò?
Bí quyết ôn thi tốt nghiệp THPT đạt điểm cao: Cách giải bài tập kim loại
Ngày 20.2, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Hậu Giang ra quyết định khởi tố bị can, tạm giam Joshua Dung-Huu (57 tuổi, quốc tịch Mỹ, hiện ở P.Bình Trưng Đông, TP.Thủ Đức, TP.HCM) để điều tra về hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản.Theo kết quả điều tra ban đầu, khoảng tháng 10. 2020, qua mối quan hệ, 3 ngư dân có 9 tàu cá bị Cảnh sát biển Indonesia bắt giữ tìm đến Joshua Dung-Huu nhờ giúp đỡ. Khi gặp 1 người dân tại Hậu Giang, Joshua Dung-Huu đưa ra thông tin gian dối là mình đang làm ăn ở Indonesia, có quen biết nhiều quan chức nước này nên có thể giúp đưa tàu bị bắt về Việt Nam với giá 1 tỉ đồng mỗi chiếc. Để tạo lòng tin, Joshua Dung-Huu cố tình cho người dân nói trên thấy đang gọi điện nói chuyện bằng tiếng Anh với một người nước ngoài mặc quân phục giống hải quân. Tin tưởng, 3 người dân có tàu cá bị bắt đã gom tiền, nhiều lần chuyển theo yêu cầu của Joshua Dung-Huu để nhờ giúp đỡ. Đến khi bị bắt, người đàn ông này đã chiếm đoạt số tiền hơn 9,4 tỉ đồng.Ngoài ra, trong các năm 2019 và 2020, Joshua Dung-Huu còn đưa ra tin giả về việc biết công ty ở Singapore có dầu cần bán để lừa một công ty ở TP.HCM ký kết hợp đồng mua bán; qua đó chiếm đoạt của doanh nghiệp này 6,8 tỉ đồng. Joshua Dung-Huu còn khai nhận đã lừa một người dân hùn vốn thuê tàu chở dầu về Việt Nam, cũng như vay tiền của người này để thuê kho, bồn chứa dầu để kinh doanh rồi chiếm đoạt gần 2 tỉ đồng.Qua xác minh, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Hậu Giang phát Joshua Dung-Huu mở nhiều công ty ở TP.HCM, TP.Cần Thơ, Sóc Trăng; thuê người đứng tên đại diện theo pháp luật nhưng mọi hoạt động của các công ty đều do bị can này chỉ đạo, điều hành.Hiện, vụ người đàn ông quốc tịch Mỹ lừa đảo đang được Công an tỉnh Hậu Giang tiếp tục điều tra làm rõ, xử lý theo quy định của pháp luật.
Tết này, bước sang tuổi thứ 10, Dương Gia Bảo, học sinh lớp 5 Trường quốc tế Á Châu - Asian School (cơ sở Nguyễn Văn Hưởng), đã có bề dày kinh nghiệm thi đấu và đạt nhiều giải thưởng cờ vua ấn tượng. Chính niềm đam mê dành cho cờ vua đã thôi thúc Gia Bảo không ngừng nỗ lực rèn luyện và gặt hái nhiều thành tích ấn tượng.9 huy chương từ các giải thi đấu và mỗi huy chương là một minh chứng cho sự nỗ lực không ngừng của Gia Bảo và cũng là động lực để cậu bé tài năng tiếp tục học tập, rèn luyện.Kể về hành trình đến với môn thể thao trí tuệ, Gia Bảo cho biết, khi đang học lớp 2 tình cờ xem một video về cờ vua và bắt đầu đam mê theo đuổi các quân cờ. Bảo tự tìm tài liệu để tập luyện, đồng thời đăng ký tham gia CLB Cờ vua Sài Gòn để rèn luyện kỹ năng chơi cờ.Bên cạnh thành tích nổi bật, Gia Bảo còn lan tỏa niềm đam mê cờ vua đến các bạn cùng lớp. Niềm đam mê và sự nhiệt tình của Gia Bảo là nguồn cảm hứng cho các bạn, khơi dậy tinh thần học hỏi và rèn luyện bản thân.Với nền tảng tiếng Anh vững vàng, Gia Bảo tự tin tham gia các giải đấu cờ vua quốc tế và giao tiếp tốt với bạn bè từ nhiều quốc gia khác nhau. Đồng thời, đây cũng là công cụ giúp em tìm hiểu, tham khảo những chiến thuật và lối chơi cờ vua qua các video tiếng Anh để học hỏi thêm kiến thức, nâng cao kỹ năng thi đấu và gặt hái được nhiều thành công trong các giải đấu. "Học tập hàng ngày không chỉ giúp con nâng cao trình độ tiếng Anh mà còn phát triển niềm đam mê cờ vua, bồi dưỡng kỹ năng tư duy và khả năng giải quyết vấn đề", Gia Bảo chia sẻ.Gia Bảo luôn ý thức được tầm quan trọng của việc học và rất chăm chỉ học tập. Nhờ vậy, em luôn đạt thành tích cao trong lớp. Sở thích chơi cờ vua của Gia Bảo không hề ảnh hưởng đến việc học mà ngược lại còn giúp em tư duy logic hơn, rèn luyện tính kiên nhẫn và khả năng giải quyết vấn đề. Nhờ biết cách sắp xếp thời gian hợp lý, Gia Bảo có thể vừa thỏa mãn đam mê cờ vua vừa hoàn thành tốt việc học tập. Em là tấm gương về tinh thần ham học hỏi, rèn luyện bản thân và theo đuổi đam mê.Đặc biệt, Gia Bảo rất năng nổ nhiệt huyết tham gia các hoạt động ngoại khóa như: Ngày hội thể thao Sports Day, Lễ hội trò chơi dân gian, chiến dịch tái chế From Trash to Treasures, cuộc thi Talent Seeking Contest…Mang trong mình hai ước mơ lớn là trở thành siêu kiện tướng cờ vua quốc tế và nhà khoa học, Gia Bảo đang không ngừng học tập và nỗ lực rèn luyện để hiện thực hóa ước mơ của mình."Con sẽ luôn giữ vững đam mê, tiếp tục học giỏi và gặt hái thêm nhiều thành công hơn nữa trong tương lai", Gia Bảo chia sẻ.Thành tích nổi bật của Dương Gia Bảo trong các kỳ thi đấu cờ vuaHuy chương bạc Hội khỏe Phù Đổng TP.HCM 2023.Huy chương đồng Hội khỏe Phù Đổng TP.Thủ Đức 2023.Huy chương bạc giải RoyalChess Tournament 2023 Autumn.Huy chương vàng giải cờ vua Nhanh Chớp I-CHESS 2023.Huy chương vàng giải HCM CHESS 2023.Huy chương bạc giải HCM CHESS 2024.Huy chương vàng giải Parent Love Chess lần 10 - 2024.Huy chương đồng giải Passion Chess 2024.Cúp vô địch và huy chương vàng giải V-CHESS 2024.
Sầu riêng, cà phê, gạo xuất khẩu thuận lợi giúp phân bón tiêu thụ tăng
Hãng AFP ngày 5.3 đưa tin thủ đô New Delhi của Ấn Độ vừa cam kết sẽ dọn sạch một trong những bãi rác lớn nhất thành phố vào năm tới, trong kế hoạch xóa bỏ các bãi rác xấu xí rải rác trên đường chân trời của thành phố này.Khoảng 32 triệu người sống ở khu vực Delhi, nơi có nhiều bãi rác cao tới 60 m và có thể nhìn thấy từ xa.Các vụ cháy bãi rác thường xuyên xảy ra trong mùa hè dài và khắc nghiệt của thủ đô khiến các đống rác thải khí độc vào các khu dân cư gần đó.Phát biểu với báo giới hôm 4.3, quan chức lãnh đạo môi trường New Delhi Manjinder Singh Sirsa cho hay lực lượng chức năng đang tiến hành xử lý và tiêu hủy rác thải tại một trong những bãi rác lớn nhất thành phố. Chưa rõ biện pháp cụ thể do ông đề cập.Ông cho biết rác thải tại bãi rác Bhalswa ở ngoại ô phía bắc thành phố "sẽ giảm xuống đến mức không còn nhìn thấy được từ xa" vào cuối năm nay. "Mục tiêu sau cùng của chúng tôi là đảm bảo không có núi rác mới nào được hình thành", ông nói thêm.Các khu dân cư địa phương xung quanh bãi rác Bhalswa là nơi sinh sống của hàng ngàn cư dân nghèo nhất ở New Delhi, chủ yếu là những người di cư từ vùng nông thôn đến để tìm kiếm việc làm.Ông Sirsa cho biết bãi rác Bhalswa sẽ được dọn sạch vào tháng 3 năm sau, sau đó sẽ tiến hành công tác khắc phục tương tự tại 2 bãi rác chính khác của New Delhi.Theo ước tính gần nhất được đưa ra vào năm 2023, New Delhi phải giải quyết hơn 11.000 tấn chất thải rắn hằng ngày. Các quan chức ước tính bãi rác Bhalswa chứa hơn 4 triệu tấn rác. Rác thải sinh hoạt chưa qua xử lý được đốt ở các bãi chôn lấp trong những tháng mùa hè nóng nực và việc thải ra lượng khí mê tan làm gia tăng ô nhiễm tại các trung tâm đô thị vốn đã ngập trong khói bụi của Ấn Độ.
